एशियन इन्फ्रास्ट्रक्चर इन्व्हेस्टमेंट बँक (AIIB) स्थापना : १६ जानेवारी २०१६
चर्चेत का?
- भारतीय रिझर्व्ह बँकेचे (RBI) माजी गव्हर्नर उर्जित पटेल यांची एशियन इन्फ्रास्ट्रक्चर इन्व्हेस्टमेंट बँकेच्या उपाध्यक्षपदी निवड झाली.
- ऑक्टोबर २०२१ मध्ये केंद्रीय अर्थमंत्र्यांनी AIIB च्या गव्हर्नर मंडळाच्या सहाव्या वार्षिक बैठकीत भाग घेतला.
AIIB म्हणजे काय?
- एशियन इन्फ्रास्ट्रक्चर इन्व्हेंस्टमेंट बँक (AIIB) ही एक बहुपक्षीय विकास बँक आहे. ज्याचे ध्येय आशिया आणि त्यापलीकडील सामाजिक आणि आर्थिक परिणाम सुधारण्याचे आहे.
- संस्थापनाच्या वेळी याचे एकूण ५७ संस्थापक सदस्य होते. व आता एकूण सदस्य संख्या १०३ इतकी आहे.
- AIIB चे मुख्यालय बिजिंग येथे आहे.
ध्येय
- AIIB चे ध्येय शाश्वत पायाभूत सुविधा आणि इतर उत्पादन क्षेत्रांमध्ये गुंतवणूक करून लोक, सेवा आणि बाजारपेठांशी जोडणे हे उद्दिष्ट आहे.
AIIB बद्दल
- आशियातील सामाजिक आणि आर्थिक परिणाम सुधारण्याचे ध्येय असलेली ही बहुपक्षीय विकास बँक आहे.
- AIIB चे आर्टिकल ऑफ ॲग्रीमेंट (डिसेंबर २०१५ पासून अंमलात आले.) द्वारे स्थापित केले आहे. हा एक बहुपक्षीय करार आहे. याचे मुख्यालय बिजिंग चीन येथे आहे. यांचे कार्य जानेवारी २०१६ पासून सुरू झाले आहे.
मतदानाचा हक्क
- बँकेतील २६.६१% मतदान समभागांसह चीन हा सर्वात मोठा भागधारक आहे. त्यानंतर भारत (७.६%), रशिया (६.०१%) आणि जर्मनी (४.२%) आहेत.
AIIB चे विविध अवयव : (Various Organs of AIIB)
१) प्रशासक मंडळ (Board of Governors) : गव्हर्नर मंडळामध्ये प्रत्येक सदस्य देशाने नियुक्त केलेला एक (Governor) राज्यपाल आणि एक पर्यायी गव्हर्नर असतो. गव्हर्नर आणि पर्यायी गव्हर्नर नियुक्त सदस्याच्या मर्जीनुसार काम करतात.
२) संचालक मंडळ (Board of Directors) : अनिवासी संचालक (Non-resident Board of Director) हे बँकेच्या सर्वसाधारण कामकाजाच्या कामाच्या दिशेसाठी (Director of General Action) साठी जबाबदार असतात. ते प्रशासक मंडळाने दिलेले सर्व अधिकार वापरू शकतात.
३) वरिष्ठ व्यवस्थापन (Senior Management) : AIIB कर्मचाऱ्यांचे अध्यक्ष हे भागदारांद्वारे पाच वर्षांच्या कालावधीसाठी निवडले जातात.
४) आंतरराष्ट्रीय सल्लागार पॅनेल (International Advisory Panel) : बँकेच्या धोरणे आणि धोरणांवर तसेच सामान्य ऑपरेशनल समस्यांवर अध्यक्ष आणि वरिष्ठ व्यवस्थापनाला पाठिंबा देण्यासाठी बँकेने आंतरराष्ट्रीय सल्लागार पॅनेल (IAP) याची स्थापना केली आहे.
AIIB आणि भारत :
- AIIB ने भारतासाठी बँकेच्या इतर सदस्यांपेक्षा जास्त कर्ज मंजूर केले आहे.
- चीन हा AIIB चा सर्वात मोठा शेअरहोल्डर आहे. आणि भारत दुसऱ्या क्रमांकावर आहे.
- AIIB ने भारतातील USD ६.७ बिलियनच्या २८ प्रकल्पांना निधी दिला आहे.
- AIIB ने अलीकडेच पायाभूत सुविधांव्यतिरिक्त कोविड-१९ लसींचे ६६७ दशलक्ष डोस खरेदी करण्यासाठी AIIB आणि आशियाई विकास बँक (ADB) कडून कर्जासाठी अर्ज केला होता. ज्यामध्ये ADB ने USD १.५ अब्ज आणि AIIB ला ADB च्या आशिया पॅसिफिक अंतर्गत सुमारे USD ५०० दशलक्ष कर्ज देण्याची अपेक्षा केली होती.
- २०२१ मध्ये AIIB ने चेन्नई मेट्रो रेल्वे प्रणालींच्या विस्तारास समर्थन देण्यासाठी भारत सरकारला USD ३५६.६७ दशलक्ष कर्ज मंजूर केले.