जीएमआरटीद्वारे आकाशगंगेतील हायड्रोजनच्या वस्तुमानाचे मोजमाप करण्यात यश
- नऊ अब्ज वर्षांपूर्वीच्या आकाशगंगेतील (मिल्की वे/दीर्घिका) आण्विक हायड्रोजनचे वस्तुमान मोजण्यात भारतीय शास्त्रज्ञांना यश मिळाले आहे.
- या संशोधनासाठी खोडद येथील जायंट मिटरवेव्ह रेडिओ टेलिस्कोपचा (GMRT) वापर करण्यात आला.
- पुण्याच्या राष्ट्रीय रेडिओ खगोलभौतिकी केंद्र (NCRA) आणि बंगळूरूच्या रमण संशोधन संस्थेतील खगोलशास्त्रज्ञांच्या गटाने केलेल्या संशोधनाचा शोधनिबंध ‘द ॲस्ट्रोफिजिकल लेटर्स जर्नल’ या संशोधनपत्रिकेत प्रसिद्ध झाला आहे.
- हायड्रोजनचे वस्तुमान ताऱ्यापेक्षा साधारणपणे तिप्पट होते, तर आकाशगंगेत वायूचे वस्तुमान ताऱ्यांपेक्षा दहापट कमी असल्याचे संशोधनातून दिसून आले.
- २०२० पर्यंत आकाशगंगेतील ताऱ्यांच्या निर्मितीचे प्रमाण कमी होण्याचे कारण अज्ञात होते. पण या संशोधनावरून तारे निर्मितीसाठीचा मुख्य घटक असलेले हायड्रोजनचे प्रमाण कमी झाल्याने ताऱ्यांची निर्मिती घटली आहे.
| पार्श्वभूमी | संशोधन पद्धत | निष्कर्ष |
| सुमारे आठ दहावर्षांपूर्वी तारे निर्मितीचा वेग जास्त | 21 सेंटीमीटर तरंगलांबीच्या लहरी एकत्र करून तीन हजार आकाशगंगातील हायड्रोजनचे मापन करण्यात आले. | नऊ अब्ज वर्षांपूर्वी आकाशगंगा आण्विक वायूंनी समृद्ध |
| तारे निर्मितीचा वेग कमी कमी कारण अद्याप अस्पष्ट | कमकुवत लहरींची संवेदनशीलता सुधारण्यासाठी स्टॅकिंग तंत्रज्ञानाचा वापर | आण्विक वायूंचे वस्तुमान आकाशगंगेत ताऱ्यांच्या तिप्पट होते. |
| आकाशगंगेतील हायड्रोजनचे वस्तुमान मोजण्यासाठी GMRT विकसित केले. | जवळपास ४०० तासांच्या निरीक्षणांतून हे संशोधन करण्यात आले. | आजच्या आकाशगंगेत (मंदाकिनी) आण्विक वायूंचे वस्तुमान ताऱ्यापेक्षा १० पटीने कमी आहे. |
| दीर्घिकेतील हायड्रोजनरूपी इंधन कमी झाल्याने तारा निर्मितीचा वेग मंद |