रेपो, रिव्हर्स रेपो दर कायम
- भारतीय रिझर्व्ह बँकेने द्वैमासिक पतधोरणात वाढती महागाई आणि चलनवाढ लक्षात घेता रेपो रेट 4 टक्क्यांवर तर रिव्हर्स रेपो 3.5 टक्क्यांवर कायम ठेवला आहे.
- वर्ष 2021-22 मध्ये सकल राष्ट्रीय उत्पन्नवाढ 9.5 टक्के तर चलनवाढीचा दर 5.7 टक्के असेल.
- चलनवाढ चार टक्क्यांपर्यंत मर्यादित राहत नसल्याने व्याजदर तोच ठेवण्याचा निर्णय रिझर्व्ह बँकेने घेतला आहे.
- मार्जिनल स्टँडिंग फॅसिलिटी दर व बँक दर देखील 4.25 टक्क्यांवर कायम असतील.
- रेपो, रिव्हर्स रेपो, बॅंक रेट, मार्जिनल स्टँडिंग फॅसिलिटी ही आरबीआयच्या पतनियंत्रणाची संख्यात्मक साधने आहेत.
RBI च्या पतनियंत्रणाची साधने (यालाच पतनियंत्रणाचे धोरण म्हणतात.)
संख्यात्मक साधने
- रेपो व रिव्हर्स रेपो
- वैधानिक रोखता प्रमाण
- रोख राखीव प्रमाण
- खुल्या बाजारतील रोखांच्या खरेदी-विक्रीचे व्यवहार (OMO)
- मार्जिनल स्टँडिंग फॅसिलिटी (MSF)
- संख्यात्मक साधनांचा परिणाम प्रत्यक्ष पतचलनाच्या/पतपैशाच्या संख्येवर प्रमाणावर होतो.
गुणात्मक साधने
-
- नैतिक समजावणी
- कर्ज रक्कम व तारण यातील गाळा —-
- उपभोग कर्जाचे नियंत्रण
- कर्जाचे रेशनिंग
- आदेशाद्वारे नियंत्रण
- प्रत्यक्ष कारवाई
गुणात्मक उद्देश –
- अर्थव्यवस्थेतील हानीकारक, सट्टेबाजी अनावश्यक, वस्तू उत्पादन
- अनुत्पादक उपभोग उत्पादक क्षेत्राकडे वळविणे
- पतचलनाची दिशा ठरवितात