मुरा-द्रावा-डॅन्यूब जगातील पहिले ५ राष्ट्रीय जीवावरण क्षेत्र

मुरा-द्रावा-डॅन्यूब जगातील पहिले ५ राष्ट्रीय जीवावरण क्षेत्र

• १५ सप्टेंबर २०२१ रोजी युनेस्कोने (UNESCO – United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) युरोपमधील मुरा-द्रावा-डॅन्यूब (Mura-Drava-Danube – MDD) या नदीतटीय संरंक्षित क्षेत्राला जीवावरण क्षेत्राचा दर्जा दिला.
• ऑस्ट्रीय, स्लोव्हेनिआ, हंगेरी, क्रोटिया आणि सर्बिया या ५ देशांनी व्यापलेले हे क्षेत्र ‘युरोपचे ॲमेझॉन’ म्हणून ओळखले जाते.
• ७०० किलोमीटर्सपेक्षा जास्त भागावर या जीवावरणाने क्षेत्र व्यापलेले असून त्यामध्ये मुरा-डावा-डॅन्यूब या तीन नद्यांच्या तटांवरील घनदाट जंगलांचा समावेश होतो.

जीवावरण क्षेत्र – (Biosphere Reserves)

• या क्षेत्रांमध्ये जैवविविधता संर्वधनासह शाश्वत वापरावर भर देणाऱ्या उपाययोजनांचा समावेश केला जातो.
• ही क्षेत्रे राष्ट्रीय सरकारांद्वारे नामांकित केले जातात आणि त्या देशांच्या सार्वभौम अधिकाराखाली येतात.

कोणतेही जीवावरण क्षेत्र ३ भागांत विभागले जाते.

• अ) मुख्य क्षेत्र -(Core Zone) – काटेकोरपणे संरक्षित, फक्त संशोधनास परवानगी, मानवी वसाहतीस बंदी.
• ब) बफर झोन – (Buffer Zone) – मुख्य क्षेत्र व सक्रमण क्षेत्र यादरम्यान संशोधन, मानवी वसाहत, पर्यटन यांना परवानगी.
• क) संक्रमण क्षेत्र (Transition Zone) पर्यावरणीयदृष्ट्या शाश्वत मानवी क्रिया उदाहरणार्थ पशुपालन, वसाहत, संशोधन यांना परवानगी.
• जगभरात युनेस्कोने १२४ देशांत ७०१ जीवावरण क्षेत्र घोषित केले आहे.

युनेस्को (UNESCO)

• स्थापना – १६ नोव्हेंबर, १९४५
• मुख्यालय – पॅरिस (फ्रान्स)
• सदस्य – १९५
• घोषवाक्य – पुरुष व महिलांच्या मनात शांततेची बांधणी
• अग्रक्रम -(१) आफ्रिका (२) जेंडर समानता
• १९७२ च्या जागतिक सांस्कृतिक व नैसर्गिक वारशाच्या संरक्षणार्थ करारानुसार वारसास्थळांची यादी प्रसिद्ध करते.

भारत आणि जीवावरण क्षेत्र

• भारतात आतापर्यंत (ऑक्टोबर २०२१) एकूण १८ संरक्षित क्षेत्रांना जीवावरण म्हणून युनेस्कोने मान्यता दिली आहे.